|
Pilot circulair voer voor geiten – deel 2
Kun je in geitenvoer een eiwitrijke component vervangen door tarwegistconcentraat (tgc)? Zo ja, heeft zo’n rantsoenswijziging invloed op het welzijn van de geiten en hun melkproductie? Je komt hier achter door het te testen, maar zo’n proef is spannend, zéker met geiten. Desondanks waagden geitenhouders Wim Berkhof en Jaap van den Berg de stap. Ze kijken positief terug op de pilot. Sterker nog, beide geitenhouders voeren nog steeds tgc.
‘Het was meteen alles of niets’
Vanaf de Rijksweg leiden wat mooie weggetjes naar Wim Berkhof in Zwartebroek. Het prachtige bedrijf van Wim, zijn vrouw Arianne, zoon Rudi (10) en dochter Lisa (8) staat naast Wims ouderlijk huis, temidden van allerlei stoppers. ‘Op twee plekken achter onze stal wordt gesloopt,’ vertelt Wim. ‘Ik ben hier opgegroeid en ik weet niet beter dan dat er een stal bij komt of opgeknapt wordt. Nu gaat alles weg. Deze zomer vertrekt de derde boer, dan komen er huizen.’
Tegelijk
Wim is het levende bewijs dat je met lef en hard werken een heel eind kunt komen. Na zo’n twaalf jaar een goedlopend loonbedrijf te hebben gehad, kriebelde het boeren nog steeds: ‘Het huis en weiland naast ons kwamen te koop. We kregen een vergunning en kozen voor geiten, dat was destijds gemakkelijker en betaalbaarder dan koeien. In de zomer van 2016 zijn we begonnen met de bouw van de stal en hebben we 1000 lammetjes gekocht. Op zondagavond werd er bij ons een dochter geboren, op maandagmorgen gingen we de spanten zetten. Alles kwam tegelijk.’
Kruisen
In januari 2017 zijn Wim en Arianne gaan melken. Zo’n duizend geiten worden tweemaal daags gemolken. Dat is een klus, zeker als de jonge geiten het melken moeten aanleren. ‘Met twee á drie weken snappen ze het en gaat het melken sneller. In die drukke periode hebben we extra hulp, daarna kunnen we het weer zelf,’ vertelt Wim. Vanuit de kantine hebben we een prachtig overzicht over de witte saanengeiten, toggenburgers en Nubische geiten. De saanengeiten zijn in de meerderheid, maar: ‘We kruisen ook, en weer terug. Een driewegkruising geeft doorgaans sterke dieren, maar toggenburger en Nubisch geven minder melk. Daar houden we rekening mee.’
Recept
Via LTO Noord plofte in Wims mailbox informatie over de proef met tarwegistconcentraat. Hij las het en aarzelde: ‘Wat halen we aan als we meedoen? Willen ze het wel eten? Past tgc in het rantsoen? Maar de leverancier waar we brok van voeren, zei: ‘Het kan best.’ Hij kende wat boeren die tgc voeren en waar dat prima gaat. Wij hebben een voerrobot en dan is het een kwestie van een recept invoeren en hij doet het. We hadden wel een silo nodig om de tgc in op te slaan, maar de silo plaatsen, was onderdeel van de proef. Toen dacht ik: dan gaan we het toch proberen. Als het niet gaat, halen ze alles maar weer op.’
‘Je wordt er sowieso nooit dommer van.’
Tarwegistconcentraat
Tarwegistconcentraat (tgc) ontstaat als volgt:
- van tarwe wordt de gries afgehaald;
- hierna gaan de gluten, het A- en soms het B-zetmeel eruit;
- er blijft vloeibaar (B- en C-)tarwezetmeel over;
- het tarwezetmeel gaat de ethanolproductie in: zetmeel wordt omgezet in ethanol;
- de gist en restfractie eiwit vormen samen een eiwitrijk co-product: tarwegistconcentraat.
Link
Geiten staan bekend als supersorteerders. Ze kunnen heel precies voer eruit pikken wat ze lekker vinden, maar wat ze niet aanstaat of niet vertrouwen, laten ze liggen. De plakkerigheid van tarwegistconcentraat maakt sorteren moeilijk, maar dat vond Wim juist ook een beetje link: ‘Als ze de tgc niet willen vreten, vreten ze dus meteen niks meer. De brok wordt er ook doorheen gemengd, wordt vochtiger en valt dan wat uit elkaar. Dus ja, het was meteen alles of niks. Daarvoor waren ze wel aan het selecteren, pikten ze de losse gerst eruit. Maar met die tgc kregen we een mooi, gelijkmatig voer, dat werkt wel heel mooi.’
Interessant
Van voer wisselen bij geiten gaat niet zomaar. Daarin kan tgc een positieve rol spelen, merkte Wim: ‘Als je van baal wisselt, hebben ze daar wel een week last van. Dan moeten ze wennen aan dat gras. Met tgc gaat omschakelen gemakkelijker doordat de smaak van de tgc voor minder verschil in smaak zorgt. We hebben de proef bij de laagproductieve groep gedaan; bij de hoogproductieve durfde ik niet aan. We hebben ze in twee groepen van elk 150 dieren gemolken en melk gemonsterd, een maand of drie. Dat bracht zeker extra werk met zich mee, maar het heeft ook wat opgeleverd, want we voeren nu nog steeds tgc. Ik vond het ook interessant. Ik had geen idee hoe mensen aan universiteiten hun kennis verzamelen. Het is een heel andere wereld, leuk om daar eens mee in aanraking te komen.’
Energie
Dezelfde brede blik die Wim kenmerkt, vind je terug bij zijn collega Jaap van den Berg uit Lunteren. Jaap, getrouwd met Karin en vader van Tim (6), Lisa (4) en Eva (1½), vormt met zijn ouders een maatschap. Samen melken ze zo’n 1200 geiten, sinds november 2008. Toen Jaap gevraagd werd mee te doen, was zijn antwoord al snel positief: ‘Ik geniet van aanloop. Dat hoort bij mijn enthousiasme, ik krijg er energie van. We proberen graag wat nieuws, dat doen we al zolang we geiten hebben. Het voeren van tgc leek bovendien mooi aan te sluiten bij de circulaire producten die we al voerden. En je wordt er sowieso nooit dommer van, met die instelling begonnen we aan de proef.’
Overrompeld
Dat de familie van den Berg durft te ondernemen, was al eerder bewezen. Een terloopse opmerking van een adviseur zorgde voor een grote omwenteling, vertelt Jaap: ‘Mijn opa stierf onverwacht en mijn vader moest wat om de overname rond te maken. De koeien gingen weg, varkens erbij. In 2007 hadden we zo’n 1700 varkens en werkte mijn vader drie dagen per week buiten de deur. Verre van ideaal. Een adviseur sprak mijn vader aan en zei: ’Geitenmelk is een nieuwe markt. Is geiten melken niet wat voor je?’ ‘Kom, we gaan koffiedrinken,’ zei mijn vader meteen. Mijn moeder: ‘Prima, wanneer beginnen we?’ Die adviseur was nogal overrompeld, maar daarna ging het snel. In het voorjaar van 2007 maakten we de plannen, in november 2008 zijn we begonnen met melken.’ En dan kun je niet meer terug. Hebben Jaaps ouders wel eens spijt gehad van hun beslissing? ‘Ja. Van het feit dat ze die stap niet vijf jaar eerder hadden gezet.’
'Ze kunnen dus ook te vol zitten, dat weten we nu’
Balans
Ook Jaap kwam via LTO Noord bij de pilot ‘tgc voor geiten’. Het viel hem al snel op dat tgc een completere voeropname stimuleert: ‘Wij voeren nogal wat losse grondstoffen, en door de plak van die tgc krijgen ze ook de kleine (krachtvoer)componenten en mineralen in het voer beter binnen. Dat is positief. We ontdekten door het wegen van het restvoer dat we niet op te weinig restvoer zaten, waar we altijd huiverig voor waren, en dat geiten bovendien actiever blijven als ze net niet helemaal verzadigd zijn. Dan lopen ze beter. Het is zoeken naar een balans, een dunne lijn tussen een tekort aan voer en teveel. Maar ze kunnen dus ook té vol zitten, dat weten we nu.’
Werd vervolgd!
Dit is het tweede artikel over het onderzoek naar de toepassing van tarwegistconcentraat in geitenvoer. In het eerste artikel komen Rik Pieterse (Duynie Group) en onderzoeker Francesca Neijenhuis (WUR) aan het woord over de onderzoeksopzet en hun conclusies naar aanleiding van het praktijkonderzoek op de bedrijven van Wim en Jaap. Klik hier voor het eerste artikel.
Tekst: Carola van Ruiswijk
Foto’s: Wilma Wolters – vakblad Geitenhouderij en fam. Berkhof
