|
Er was eens… Zo beginnen de mooiste sprookjes. Je weet dan nog niet hoe het verhaal verder gaat en zal eindigen. Bij nieuwe kennis opdoen gaat dat net zo. Melkveehouder Cor den Hartog en loonwerker Dennis Minnen gaven samen de aanzet tot een nieuw verhaal: met (meer) succes kruiden doorzaaien in bestaand grasland. Met een daarop volgende actie werden in het najaar 2022 bij 35 collega-boeren gratis kruiden doorgezaaid. Op donderdagavond 7 september deelden zij met elkaar hun ervaringen.
Manon Scholte van het waterschap Vallei en Veluwe neemt de aftrap voor haar rekening in de gezellige schaapskooi van Cor den Hartog. Het waterschap is immers de trekker van het werkpakket ‘bodem en waterkwaliteit’ binnen Boer aan het Roer. Het doorzaaien van bestaand grasland met kruiden werd het eerste pilotproject. Het waterschap organiseerde in de zomer 2022 zelfs een actie om gratis kruiden te laten doorzaaien, waar 35 boeren aan mee hebben gedaan. Loonwerker Wim van Maanen regelde de kruidenmengsels en zorgde er zelfs voor dat boeren die dat wilden, ook graszaad bijgemengd kregen. Een mooie kans om te ontdekken wat kruiden (al dan niet met gras) doen in je perceel. Als voorwaarde stelde het waterschap hun aanwezigheid bij minimaal twee van de drie leertafels die afgelopen jaar georganiseerd werden door Boer aan het Roer.
Nieuw-Zeeland
De terugkomavond op 7 september is – evenals de eerdere leertafels – goed bezocht. Manon begint haar presentatie met: ‘Er was eens een boer, die ooit in Nieuw-Zeeland een machine zag die anders doorzaait dan hoe wij dat in Nederland gewend zijn.’ Die boer was niemand minder dan Cor den Hartog. Hij haalde, inmiddels jaren later, samen met Dennis Minnen de Novag T-slot naar Nederland. Een aantal boeren zocht een bij hun bedrijf passend kruidenmengsel uit en liet hun percelen doorzaaien. In september 2020 was dat. Vorig jaar, in 2022, is er bij 35 boeren in één week maar liefst 130 ha. bestaand grasland doorgezaaid.
Slagingskans
Ondanks dat het nog midden-zomers warm aanvoelt, is het al september en wordt het steeds vroeger donker. Daarom gaan we eerst naar buiten. Daar staat de hagelnieuwe Novag van D&C te wachten. Die willen de aanwezigen graag bewonderen voordat de schemer invalt. Dennis legt uit wat de Novag uniek maakt: “Het zaad wordt onder de zode gelegd en lichtjes aangedrukt. Door de luchtvochtigheid in de bodem ontkiemt het zaad en kan het dus sneller gaan wortelen. Kruiden geef je op die manier een betere slagingskans ten opzichte van bijvoorbeeld gras, en dus een grotere kans om op te komen.”
Regeneratief
De Novag kan per zaaielement vier verschillende soorten zaden wegleggen. Dat biedt boeren de mogelijkheid om gewassen met diverse worteldieptes en -diktes te zaaien, wat een gunstig effect op de bodem heeft. Bovendien hoef je niet te ploegen, waardoor je het bodemleven intact laat. Dit alles maakt de inzet van de Novag ook geschikt voor natuurinclusieve en/of regeneratieve landbouw.
Mentimeter
Eenmaal weer binnen vragen Kirsten Snels (LTO) en Pieter Struyk (Louis Bolk Instituut) de aanwezigen om hun mobiele telefoon te pakken en in te loggen op mentimeter. De antwoorden die je in mentimeter kunt geven, bieden een opstapje voor gesprek. Neem bijvoorbeeld de tweede vraag die de aanwezigen kregen voorgelegd, waarbij in dit geval meerdere antwoorden mogelijk zijn:
Ter voorbereiding op het doorzaaien heb ik mijn grasland:
– Bekalkt: 2x
– Ultra kort gemaaid: 7x
– Geen (kunst)mestgift meer gegeven (of korter dan vijf weken geleden): 8x
– Niks anders gedaan: 3x
Verschillend
Gesprek ontstaat er inderdaad. Want kruiden doorzaaien, laten opkomen en in je grasland houden, blijkt niet eenvoudig. De boeren werken bovendien op diverse bodems met een verschillende bedrijfsvoering en visie. Zoals boer Gert Middendorp verwoordt: “Als je goed oplette, hoorde je bij de leertafels verschillende verhalen. Bij doorzaaien is er bovendien een risico op minder opbrengst aan kruiden door wat er al staat aan gewas. Daar zit wel een spanning. Ik geloof ook niet dat er één route is.”
Ervaring
De anderen beamen dit: er is niet één juiste manier van doorzaaien en omgaan met kruiden. Zo blijken sommige boeren nog een beetje kunstmest te hebben gebruikt, anderen weer niet. Kruiden moet je niet te vaak maaien, zegt de theorie, maar de ervaring van Middendorp: “Bij mij werkte het juist goed om wat vaker te maaien. Als ik te lang wachtte, groeide het gras over de kruiden heen en remde de groei.” Het lukt Gert om te zomerstalvoeren met kruiden van drie jaar oud. Knap, vindt Pieter Struyk.
Open bodem
Een veelgehoorde conclusie tijdens de avond is: hoe opener je perceel, hoe groter de kans dat de kruiden opkomen. Doorzaaien in een vitale, dichte grasmat gaat haast niet. Vandaar dat de grasmat sowieso teruggezet moet worden voor het doorzaaien. Bodemverdichting is ook een gevaar. Cor den Hartog: “Zandgrond moet los zijn. We zijn in feite verplicht om die te behandelen als veengrond.” Manon Scholte valt hem bij: “Het gemak van zandgrond is tegelijkertijd het gevaar: je kunt er al heel snel op rijden, maar dat betekent niet dat je het altijd moet willen.”
Positief
Na nog een aantal vragen in mentimeter en een korte presentatie van Pieter rolt de avond richting de hamvraag: “Gaan jullie dit kruidenavontuur nog een keer aan?” Los van de verschillende ervaringen en voorwaarden voor een succesvolle doorzaai is er niemand van de aanwezigen die zegt: nooit meer. Een positieve conclusie! Boer Middendorp licht toe: “We zijn nog maar net begonnen, ik ben er nog niet klaar mee. Klaver lijkt het belangrijkst, maar ik wil graag nog uitvinden wat de andere kruiden doen.” Het verhaal is dus nog niet ten einde. “Succes met jullie kruidenavontuur,” sluit Kirsten de avond af. En de boeren? Die zaaien hopelijk nog lang en gelukkig 😉.
Meer info!
Wil je meer informatie over de Novag en/of over kruidenrijk grasland doorzaaien? Deze links bieden je heldere en praktische informatie:
- Boer aan het Roer pilot Slim Doorzaaien Kruidenrijk Grasland – YouTube
- Handboek Kruiden Zaaien doe je Zo! – Boer aan het Roer
- Ede krijgt 1,5 miljoen vierkante meter kruidenrijk grasland erbij 1001ha.nl
- Voor meer informatie over D&C Direct Zaaien: dennisminnen@hotmail.com
Tekst: Carola van Ruiswijk
Foto’s: Carola van Ruiswijk
